موضوع: اماکن مهدوی [مسجد سهله,کوفه,جمکران و سرداب سامرا]

اماکن مهدوی [مسجد سهله,کوفه,جمکران و سرداب سامرا]

به ترتیب گفته شده در همین تاپیک


.................................................. ..........
..................................................

مسجد سهله

اقامتگاه دلدار (آشنایی با مسجد سهله)



مسجد سهله در اطراف کوفه، در دو کیلومتری شمال غربی مسجد اعظم کوفه، کهن­ترین مکانِ منتسب به امام مهدی(عج) است
دراحادیث رسیده از امامان نور، مسجد سهله ، به عنوان اقامتگاه شخصی امام مهدی(عج) در عصر ظهور مطرح شده است. در این نوشتار به استناد شش حدیث از پیشوایان معصوم (ع) جایگاه مسجد سهله بررسی شده، ویژگی­های آن مکان مقدس شمارش گردیده و به چند مورد از نیک­بختان تاریخ که در این پایگاه ملک پاسبان به حریم حضرت دوست راه یافته اند، اشاره شده است.
اقامتگاه حضرت در عصر ظهور

در احادیث فراوانی به صراحت اعلام شده که اقامتگاه شخصی امام مهدی(عج)در دوران ظهور، مسجد مقدس سهله است :
1. محدثان عالی مقام شیعه، با اسناد معتبر، در مجامع حدیثی خود روایت کرده­اند که روزی در محضر حضرت امام صادق(ع) از مسجد سهله گفت و شنود شد، فرمودند: «آنجا اقامتگاه صاحب ماست؛ هنگامی که با خانواده­اش قیام کند».1
2. بیش از یک قرن پیش از ولادت امام مهدی(عج)، امام صادق (ع) به یار باوفایش ابوبصیر، فرمود:
« ای ابا محمد! گویی فرود آمدن قائم(ع‍ج) را با اهل و عیالش در مسجد سهله، با چشم خود می بینم»
ابوبصیر عرضه داشت: آیا محل اقامت دایمی آن حضرت در مسجد سهله خواهدبود؟
حضرت فرمود: آری، سپس فرمود: مسجد سهله اقامتگاه حضرت ادریس بود.
مسجد سهله اقامتگاه حضرت ابراهیم خلیل الرحمان بود.
خداوند، پیامبری را مبعوث نکرده جز اینکه در مسجد سهله نماز گزارده است.
مسجد سهله، پایگاه حضرت خضر(ع) است.
کسی که در مسجد سهله اقامت کند، همانند کسی است که در خیمه رسول اکرم(ص) اقامت کند.
مرد و زن با ایمانی یافت نمی شود، جز اینکه دلش به سوی مسجد سهله پر می زند.
هیچ کس در مسجد سهله نماز نمی­گزارد که با نیت راستین خدا را بخواند ، جز اینکه او را با حاجت برآورده شده از آنجا بر می­گرداند.
هیچ کس نیست که در مسجد سهله به خدا پناهنده شود، جز اینکه خداوند او را از آنچه بیم دارد، پناه دهد.
ابوبصیرعرض کرد: فضیلت بسیار بزرگی است!
امام صادق(ع) فرمود: آیا برایت بیفزایم.
عرض کرد : بلی .
فرمود: مسجد سهله از آن بقعه­هایی است که خداوند دوست دارد، او را در آنجا بخوانند.
شب و روزی نیست که فرشتگان به زیارت مسجد سهله نشتابند و در آنجا به عبادت حق تعالی نپردازند. اگر من در آن سامان سکونت داشتم، هیچ نمازی را جز در مسجد سهله نمی­خواندم.
ای ابا محمد! اگر مسجد سهله هیچ فضیلتی جز فرود آمدن فرشته­ها و اقامت پیامبران نداشت، همین فضیلت بس بود، در حالی که این همه فضیلت دارد .
آنچه از فضایل مسجد سهله برای تو بازگو نکردم، بیش از فضایلی است که برایت گفتم.»2
3. مفضل در ضمن حدیث مفصلی از محضر امام صادق(ع) پرسید که منزل امام مهدی(ع‍ج) و مرکز اجتماع شیعیان کجا خواهد بود؟
امام صادق (ع) در پاسخ او فرمود:
«مرکز حکومت او کوفه و مرکز قضاوتش، مسجد اعظم کوفه و مرکز بیت المال و محل تقسیم غنائم مسلمانان، مسجد سهله و محل خلوت و مناجاتهایش تپه­های سپید و نورانی نجف اشرف است».3
4. از امام زین العابدین (ع) روایت شده که فرمود:
«هر کس در مسجد سهله دورکعت نماز بخواند، خداوند دوسال بر عمر او می­افزاید».4
5. امام صادق(ع) در این باره فرمود:
«هیچ غم زده­ای نیست که به مسجد سهله برود و در آنجا دو رکعت نماز میان مغرب و عشا گزارده و خدا را بخواند، جز اینکه خداوند غم­هایش را زایل گرداند.»5
6. شیخ طوسی در ضمن یک حدیث طولانی از وجود مقدس امیرمؤمنان(ع) روایت می­کند که به هنگام شمارش مساجد مبارکه کوفه، فرمود:
«مسجد بنی ظفر (سهله)، مسجد مبارکی است. به خدا سوگند! در آنجا تخته سنگ سبز رنگی است که خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نکرده است جز اینکه تمثال صورتش درآن هست».6
ویژگی های مسجد سهله
از بررسی مجموع روایاتی که درباره مسجد سهله رسیده، به این نتیجه می­رسیم که مسجد سهله ویژگی­های فراوان و امتیازات بی­شمار دارد که به گوشه­ای از آن­ها اشاره می­کنیم:
1. آن جا، از سرزمین کوفه است.
2. آن جا، اقامتگاه پیامبران و صالحان است.
3. آن جا، اقامتگاه امام مهدی(عج) است.
4. آن جا، رهگذر راهیان بهشت است.
5. آن جا، محل عروج است.
6. آن جا، محل نیایش امام مهدی(عج) است.
7. آن جا، محل نزول فرشته­هاست.
8. امام صادق(ع) برای حوائج مهم به آن جا تشریف می­بردند.
9. خدا دوست دارد که در آن جا نیایش شود.
10. دل هر زن و مرد مؤمن به آن جا پر می­کشد.
11. هیچ کس به آن جا وارد نشود، جز اینکه حاجاتش برآورده ­شود.
12. هیچ کس در آنجا نماز نگزارد، جز اینکه حاجت روا ­گردد.
باریافتگان مسجد سهله

در طول یک هزار و نود و چند سالی که از آغاز غیبت کبری می گذرد، هزاران نفر از شیعیان شیفته و منتظران دل سوخته، به قصد دیدار یار، از اطراف و اکناف جهان، به سوی مسجد سهله می­شتابند، شب­هایی را در آنجا بیتوته می­کنند، با کعبه مقصود و قبله موعود مناجات می­کنند. به دیدار جان جانان موفق می­شوند، ولی به دلیل دم فروبستن، راز دل را به احدی اظهار نمی کنند.
با توجه به مشکلات فراوانی که در نقل این رویدادهاست، فقط اسامی شماری از این افراد سعادتمند را که در مسجد سهله به حضور یار بار یافته و یا مورد توجه محبوب قرار گرفته­اند، می­آوریم:
1. حاج سید احمد اصفهانی(مشهور به خوشنویس) که در زمان میرزای شیرازی به سامرا مهاجرت کرده بود، روز جمعه­ای در مسجد سهله به پیشگاه امام انس و جان شرفیاب شد و فرمان یافت که همه روزه صبحگاهان به نیابت از امام زمان(عج) زیارت عاشورا بخواند.7
2. سید جلیل القدری از علمای زاهدان، پس از چهل شب مداومت در تشرف به مسجد سهله، شب چهارشنبه­ای در مسجد سهله خدمت مولا رسیده و مورد عنایت قرار گرفته است.8
3. محدث نوری، از یک مرد صالح نقل می­کند که چهل شب چهارشنبه به مسجد سهله مشرف شده و در شب چهلم، به دیدار محبوب شرفیاب شد و حضرتش او را به ملازمت پدر پیرش توصیه فرمود.9
4. حضرت آیت الله حاج میرزا مهدی اصفهانی، در مسجد سهله برای ملاقات امام مهدی(عج) و رهایی از منجلاب افکار یونانی و التقاطی، استغاثه می­کرد. سرانجام روزی به هنگام بازگشت از مسجد سهله در مقام هود و صالح به محضر آن حضرت شرفیاب شد و این جمله نورانی را بر سینه آن حضرت مشاهده کرد:
«طلب المعارف من غیر طریقتنا اهل البیت مساوق لانکارنا؛ گرفتن معارف دینی به جز از طریق ما اهل بیت، مساوی با انکار ما است».10
5. علامه طباطبایی، صاحب تفسیر المیزان از استادش مرحوم آقا سید علی قاضی نقل می­کرده که برخی از افراد زمان ما، مسلما به محضر مبارک آن حضرت رسیده­اند. یکی از آنان حاج شیخ محمد تقی آملی بود که در مسجد سهله در مقام صاحب الزمان (عج) ، مشغول دعا و ذکر بوده که ناگهان آن حضرت را در میان نوری بسیار قوی می­بیند که می­خواهد به او نزدیک شود، ابّهت و عظمت آن نور طوری اورا می گیرد که نزدیک بوده قبض روح شود، نفس هایش به شماره می­افتد، حضرت را به اسمای جلاله خدا قسم می دهد که نزدیکتر نشود.11
6. عالم دل سوخته­ای، چهل شب چهارشنبه به قصد یار به مسجد سهله مشرف می­شود ولی به مقصود نمی­رسد . سرانجام او را به مغازه پیرمرد قفل سازی در بازار آهنگران رهنمون می­شوند. مغازه پیرمرد را پیدا می کند. رفتار صادقانه و منصفانه­ای از او مشاهده می کند. از دولب جان جانان، این جمله را می شنود که فرمود: «اینگونه باشید! ما خود به سراغ شما می آییم».12
7. آیت الله غروی از مرحوم حاج شیخ محمد جواد سهلاوی که در همسایگی مسجد سهله اقامت داشت، نقل کردند که گفت: « روزی چیزی برای خوردن نداشتیم. به حضرت عرض کردم: من، هیچ، ولی برای بچه ها چه کنم؟ به دلم گذشت که به مقام ابراهیم(ع) بروم. چون به آنجا رسیدم، دیدم ظرف بزرگی پر از غذا آنجاست و هنوز بخار از آن متصاعد است. متوجه شدم که از عنایت مولاست».13
اعمال مسجد سهله

اعمال مسجد سهله ، بسیار فراوان است که تعدادی از آنها، در روایتی امام صادق (ع) نقل شده است ولی مهمترین آنها دو رکعت نماز تحیت مسجد است که امر شده میان نماز مغرب و عشا خوانده شود.14
منبع: فصلنامه انتظار، شماره 6 .
-------------------------------------
پی نوشت:

1. کافی،ج3، ص 495.
2. بحار الانوار،ج100،ص 436.
3. بحار الانوار،ج53، ص 11.
4. مستدرک الوسائل، ج 3 ، ص 417.
5. وسائل الشیعه، ج 5، ص 266.
6. امالی شیخ طوسی، ج 1،ص 417.
7. العبقری الحسان،ج 2، ص 200.
8. العبقری الحسان،ج 1، ص 103.
9. بحارالانوار، ج 53،ص 245.
10. ابواب الهدی، مقدمه ص 46.
11. مهر تابان، ص 147.
12. ره توشه یاوران مهدی، ص 164.
13. اجساد جاویدان، ص 42 به نقل از یکی از فضلای نجف اشرف.
14. المزار الکبیر، ص 138-140.


ادامه ...

برگرفته از سایت montazeranemahdi.com

مسجد کوفه

از آنجا که مرکز حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و خانه آن حضرت شهر کوفه و محل تشکیل ستاد فرماندهی و نماز و عبادت ایشان، مسجد کوفه می‌باشد، در این نوشتار به طور اختصار در مورد اهمیت شهر کوفه و فضیلت مسجد بزرگ کوفه سخن خواهیم گفت.
فضیلت شهر کوفه

در مورد فضیلت شهر کوفه آیاتی در قرآن وجود دارد، مانند آیه: «و التین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الأمین»[1] که منظور از «تین» مدینه است و «زیتون» بیت المقدس و «طور سینین» کوفه و «هذا البلد الأمین»، مکه است.[2]
علاوه بر آیات، روایات فراوانی از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و امامان معصوم علیه السلام در فضیلت و مدح شهر کوفه آمده است. نظیر،کوفه باغی از باغهای بهشت است و قبر حضرت نوح علیه السلام و حضرت ابراهیم علیه السلام و سیصد و هفتاد پیامبر و ششصد وصی و مرقد سید الاوصیاء علی علیه السلام در آن قرار دارد.[3]
شهر کوفه جزء نخستین مکان‌هایی است که عبادت خدا در آن انجام شده است و آن هنگامی که خداوند به ملائکه امر فرمود تا بر آدم علیه السلام سجده کنند؛ آنها در سرزمین کوفه بر او سجده کردند.
مسجد کوفه

یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین آثار زیارتی شهر کوفه، مسجد بزرگ کوفه می باشد.
نخستین کسی که مسجد کوفه را طرح ریزی و با وسعت زیادی آن را بنیان گذاشت، حضرت آدم علیه السلام بود. و بعدها حضرت نوح علیه السلام پس از طوفان آن را تجدید بنا کرد.[4]
فضیلت مسجد کوفه

علمای شیعه و سنی در فضیلت مسجد کوفه بر دیگر مساجد (به جز مسجدالحرام و مسجدالنبی صل الله علیه و آله و سلم) به تفصیل سخن گفته‌اند.
از رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم روایت شده است که مسجد کوفه مسجد پربرکتی است که خداوند آن را برای اهلش برگزیده است و روز قیامت برای نمازگزارش شفاعت می‌کند.
اصبغ بن نباته نقل کرده است که امام علی علیه السلام فرمود: «ای مردم کوفه، خداوند متعال چیزی به شما عطا کرد که به هیچ کس نداده است؛ مسجد و عبادتگاه شما را برتری داد که در آن خانه آدم علیه السلام و نوح علیه السلام و ادریس علیه السلام و مصلای حضرت ابراهیم علیه السلام و برادرم خضر علیه السلام و مصلای من است و یکی از چهار مسجد با فضیلت است که روز قیامت این مسجد شبیه شخص مُحْرِمی که لباس پوشیده، آورده می‌شود و برای اهل خود و نمازگزارش شفاعت می‌کند و زمانی خواهد آمد که این مسجد، مصّلای حضرت مهدی علیه السلام و هر مؤمنی خواهد شد و هیچ مؤمنی باقی نخواهد ماند، مگر این که در این مسجد نماز می‌خواند یا در آرزوی آن است. اگر مردم برکت آن را می‌دانستند از چهارگوشه جهان حتی با کشیدن خود بر روی برف و یخ به این مسجد می‌آمدند».
اهمیت مسجد مقدس کوفه

1. از روایات به دست می‌آید همان طور که مسجد الحرام ]ان اول بیت وضع للناس...[ و کربلا از زمان خلقت آدم علیه السلام و قبل از آن مورد توجه خدا، ملائکه و انبیاء و صالحان بوده است، مسجد کوفه هم مورد توجه و از قداست خاصی برخوردار بوده است.
2. چنانکه مسافر می‌تواند نماز را در مسجدالحرام، کربلا ]حرم امام حسین علیه السلام[ و مسجدالنبی تمام یا شکسته بخواند. در مسجد کوفه هم می‌تواند تمام یا شکسته بخواند.
3. همانطور که مسجدالحرام (کعبه) حرم امن الهی، و کربلا هم دارای حائر، و مدینه هم دارای حد و حریم است، مسجد کوفه هم دارای حدود و حریم می‌باشد.[5]
4. چنان که کربلا قطعه‌ای از بهشت است و مسجدالحرام، مسجد پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و بیت المقدس از قصرها و باغ‌های بهشتی هستند، مسجد کوفه هم از باغ‌های بهشتی است.
5. همان طور که زائر مسجدالحرام، کعبه و زائر کربلا پس از بازگشت گناهانشان بخشیده می‌شود همچنین اگر کسی وارد مسجد کوفه شود، آمرزیده است زیرا نوح در مسجد کوفه که خانه‌اش در آنجا قرار داشته از خدا طلب مغفرت طلبید، فرمود: «رب اغفرلی و لوالدی و لمن دخل بیتی مؤمنا».[6]
6. همانطوری که پیامبران متعددی از کربلا عبور کردند و همچنین پیامبران و وصی پیامبرانی در کربلا و مسجد الحرام مدفون می‌باشند، انبیاء فراوانی هم در کوفه و در مسجد کوفه نماز خوانده‌اند و سیصد و هفتاد پیامبر و ششصد وصی در آنجا دفن شده‌اند.
7. از آنجا که مسجد کوفه و شهر کوفه دارای قداست خاصی می‌باشد و با توجه به عنایت خداوند و فرشتگان و انبیاء، به مسجد کوفه و اینکه در روایات آمده است، شهر کوفه مرکز حکومت امام زمان علیه السلام و مسجد کوفه، مرکز ستاد فرماندهی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد بود و با توجه به اینکه حضرت آدم علیه السلام در وسعت زیادی اقدام به بنای این مسجد نموده است، چنین برداشت می‌شود که خداوند تبارک و تعالی با عنایت به ظهور امام زمان علیه السلام از قبل این منطقه را برای حکومت جهانی آن حضرت مهیا کرده است و مسجد کوفه محل نماز امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد شد.
طبق روایات متعدد، مرکز حکومت جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف شهر کوفه می‌باشد.
مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام درباره محل حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سوال کرد. آن حضرت فرمود: محل حکومت ایشان شهر کوفه است و محل حکومت آن حضرت مسجد جامع کوفه و محل بیت‌المال و تقسیم غنایم مسجد سهله می‌باشد.[7]
اقدامات امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در شهر کوفه

1. توسعه مساجد مخصوصاً مسجد کوفه

از آنجا که مردم و شیعیان و عاشقان فراوانی جهت درک فیض حضور آن حضرت و بودن در جوار آن حضرت از اطراف و اکناف کوفه خواهند آمد و برای اینکه شیعیان بتوانند به راحتی در نماز جماعت شرکت کنند، مسجد کوفه توسعه پیدا می‌کند و هزار در به داخل مسجد کوفه باز خواهد شد.
و امام عجل الله تعالی فرجه الشریف به توسعة مساجد به خصوص توسعه مسجد کوفه می‌پردازد.
همچنین امام صادق علیه السلام می‌فرماید: هنگامی که قائم ما قیام کند در پشت کوفه مسجدی را بنا خواهد کرد که هزار در دارد که خانه‌های کوفه را به رود فرات در کربلا متصل می‌کند.
امام علی علیه السلام می‌فرماید: «روزی برسد که کوفه به حیره وصل شود و زمین‌های آن چنان مرغوبیتی پیدا کند که یک ذراع زمین آن به چند اشرفی فروخته شود و مسجدی در حیره بنا شود که دارای 500 درب باشد و نمایندة قائم در آن نماز بگزارد، زیرا مسجد کوفه برای آنها تنگ خواهد بود».[8]
2. تخریب مساجد نامبارک

امام علیه السلام وقتی وارد کوفه شوند، دست به تحولاتی می‌زنند و راهها و خیابانها و مساجد را توسعه می‌دهند و خانه‌های کوفه به رود فرات متصل می‌شود و مساجد نامبارکی را که به خاطر شادی در شهادت امام حسین علیه السلام توسط بنی امیه ساخته شده است را ویران می‌کنند. [9]
3. مسجد کوفه مرکز قضاوت و دادرسی حضرت

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: مرکز حکومت امام مهدی علیه السلام در کوفه و مرکز قضاوت و دادرسی او مسجد کوفه می باشد.[10]
[1]. تین/3-1، «سوگند به انجیر و زیتون و سوگند به طور مبارک و سوگند به این شهر یعنی مکه.
[2]. بحارالانوار، ج100، ص394؛ کتاب المزار به نقل از خصال، ص153 از رسول خدا (ص).
[3]. بحارالانوار، ج100، ص405،]همان طور که می‌دانید نجف از توابع کوفه بوده[.
[4]. بحارالانوار، ص386، به نقل از تفسیر عیاشی، ج2، ص144.
[5]. در کتاب بحار با ذکر سند امام صادق (ع) می‌فرماید: ...مکه حرم خداست، مدینه حرم محمد (ص) است و کوفه، حرم حضرت علی (ع) است، و حضرت علی (ع) از کوفه همان اندازه حرم قرار داد که حضرت ابراهیم (ع) از مکه و حضرت محمد (ص) از مدینه حرم قرار دادند؛ تاریخ کوفه. سید حسین براقی نجفی، ص39.
[6]. «خدایا مرا و پدر و مادرم را و هر که را با ایمان به خانة من وارد شود بیامرز».
[7]. بحارالانوار، ج53، ص11 به نقل از مفضل بن عمر از امام صادق (ع).
[8]. بحارالانوار، ج52، ص374، ح173.
[9]. بحارالانوار، ج52، ص335.
[10]. بحارالانوار، ج53، ص11.

مسجد جمکران

در عصر زعامت مرحوم آیت‌الله حاج سیّد محمّد حجّت، قحطی و گرانی سختی پدید آمد، به طوری که نان سنگک دانه ای یک تومان رسید، در حالی که شهریّة طلاّب در ماه، فقط ده تومان بود. مرحوم آیت‌الله حجّت، چهل تن از طلاّب مهذّب و متدیّن را دستور داد که به مسجد مقدّس جمکران مشرّف شوند و در پشت بام مسجد، به صورت دسته جمعى، زیارت عاشورا را با صد سلام و صد لعن و دعای علقمه بخوانند.
این روزها هر عاشق و شیفته امام عصر(ع) هرگاه دلتنگ فراق امام و دلدار خویش گردد، اوّلین جایی که برای عرض حال و ارادت به آن حضرت در ذهنش نقش می‌بندد مسجد مقدس جمکران است. هرچند عمر این مسجد بالغ بر 1056 سال است امّا تا پیش از سال 1348 شمسی رونق اندکی داشت و تنها جمعی از خواص به فراخور ایام به این مکان مقدس مشرف می‌شدند. در سال‌های اخیر مطابق آمار، همه ساله، بیش از دوازده میلیون عاشق دل باخته، از سرتاسر میهن اسلامی و جهان، در این پایگاه معنوى، گرد آمده و و به آستان مقدس آن امام همام(ع) متوسل می‌شوند.
مسجد مقدّس جمکران، روز هفدهم رمضان 373 ق. به فرمان حضرت بقیّةالله، ارواحنا فداه، در کنار روستای جمکران تأسیس شد. تاریخچة آن در بسیاری از کتاب‌های شیعی آمده و اولین بار شیخ صدوق(ره) که معاصر با حسن بن مثله جمکرانی بوده ماجرای تاسیس آن را به دستور و نقشة امام عصر(ع) در کتاب «مونس الحزین» خویش نقل کرده است. در پایان ماجرا و به نقل از امام زمان(ع) شیخ صدوق می‌نویسد: «هر کس، این دو نماز را بخواند، گویی در خانة کعبه آن را خوانده است». تا مدت‌ها، بسیاری از اهالی قم و آشنایان حسن بن مثله حتی به وسیلة تبرّک جستن از زنجیری که حدود مسجد را مشخص کرده بود شفا می‌یافتند. امروزه بسیاری از شیعیان در سراسر ایران و در موارد متعددی از سایر نقاط جهان با ادیان و مذاهب مختلف برای حلّ مشکلات و شفای بیماری‌های شفانایافتنی خویش به این مکان مقدس آمده و با کوله باری آکنده از مهر و محبت و رأفت امام مهربانی‌ها به دیار خویش بازمی‌گردند.
حدود ده قرن بعد در میانة شب نیمه شعبانى، دستور تجدید بنا و توسعة فضای داخلی مسجد، باز به وسیلة نقشة معین شده توسط امام(ع) به بنده‌ای صالح از بندگان خدا، مرحوم حاج قدرت الله لطیفی ـ مدیر فقید هیئت امنای مسجد ـ داده شد و پس از آن در سال‌های اخیر شاهد گسترش فضای شبستان‌ها و حیاط مسجد بوده‌ایم.
اقبال به این مسجد به حدی بوده که علاوه بر خیل میلیونی عشاق که در ایام مختلف به این مکان شریف بار می‌یابند تاکنون مستندهای متعددی توسط شبکه‌های مختلف تلویزیونی کشورهایی مانند آمریکا، انگلستان، آلمان و ... با مبنایی خصمانه بر ضدّ این مکان مقدس تهیه و پخش گردیده است. مجموعة این مستندها از طریق موتورهای معروف جست و جو در اینترنت به راحتی قابل دستیابی و مشاهده است.
مطابق نقل خلاصة «البلدان» از کتاب «مونس الحزین»، امیرمؤمنان(ع) دربارة مسجد جمکران خطاب به حذیفه فرمود: «ای پسر یمانى! قائم آل محمّد(ع) در اوّل ظهور، از شهری که آن را قم گویند و مردم را دعوت به حق می کند، خروج نماید. همة خلائق از شرق و غرب، به آن شهر روی آورند و اسلام، تازه شود ...ای پسر یمانى! این زمین، مقدّس است، از همة لوث ها، پاک است ...عمارت آن، هفت فرسنگ در هشت فرسنگ باشد. رایت وی بر این کوه سفید بزنند، به نزد دهی کهن، که در جنب مسجد است، و قصری کهن ـ که قصر مجوس است ـ و آن را «جمکران» خوانند. از زیر یک منارة آن مسجد بیرون آید، نزدیک آنجا که آتش خانة گبران بوده...»1
جالب است بدانیم هنگامی که صاحب خلاصة البلدان، در قرن دوازدهم، این حدیث را از مونس الحزین نقل می کرد، مسجد مقدّس جمکران، مناره ای نداشت؛ زیرا، برای نخستین بار، در سال 1318 ق. یک مناره در زاویة جنوب شرقی مسجد ساخته شد.2
در طول سال، شب های چهارشنبه، مسجد مقّدس جمکران، پذیرای ده‌ها هزار عاشق دل باخته‌ای است که از شهرهای دور و نزدیک، به شهر مقدّس قم روی می آورند و در حرم مطهّر حضرت معصومه(ع) پیشانی ادب بر آستان می سایند و آن گاه راهی مسجد مقدّس جمکران می شوند و با امام خود، به راز و نیاز می پردازند. علاوه بر این بسیاری از علما مانند آیات عظام: حاج شیخ عبدالکریم حائرى، حاج میرزا جوادآقا ملکی تبریزى، حاج سیّد محمّدتقی خوانسارى، حاج سیّد محمّد حجّت کوه کمرى، حاج آقا حسین بروجردى، حاج سیّد حسین قاضى، حاج شیخ محمدتقی بافقى، حاج آقا مرتضی حائری نیز در این مکان به راز و نیاز پرداخته و می‌پردازند. هر وقت مرحوم آیت‌الله حائرى، مشکلی برایش پیش می آمد، مرحوم آیت‌الله بافقی را به مسجد جمکران می فرستاد و رفع مشکل می شد. هر وقت شهریّة حوزه تأمین نمی شد، مرحوم آیت‌الله حجّت، به مسجد مقدّس جمکران مشرّف می شد و همان روز، شهریّه تأمین می گردید.برای مرحوم آیت‌الله بروجردى، هر وقت مشکلی پیش می آمد، گوسفندی می فرستاد تا در کنار مسجد جمکران قربانی کنند. برای مرحوم آیت‌الله گلپایگانى، هر وقت مشکلی پیش می آمد، عریضه ای می نوشت و با گروهی از اصحاب و فرزندان خود، به مسجد مقدّس جمکران مشرّف می شد و توسّل می کرد و رفع مشکل می شد. مرحوم آیت‌الله مرعشى، چهل شب چهارشنبه، در مسجد جمکران بیتوته کرد. آیت‌الله صافى، در مورد پدر بزرگوارشان، مرحوم آیت‌الله حاج ملاّ جواد صافی گلپایگانى، نقل فرمودند که ملتزم بود حتّی الامکان، پیاده به مسجد جمکران مشرّف شود.آیت‌الله حاج سیّد محمدتقی خوانساری نیز غالباً پیاده مشرّف می شدند.3
در عصر زعامت مرحوم آیت‌الله حاج سیّد محمّد حجّت، قحطی و گرانی سختی پدید آمد، به طوری که نان سنگک دانه ای یک تومان رسید، در حالی که شهریّة طلاّب در ماه، فقط ده تومان بود. مرحوم آیت‌الله حجّت، چهل تن از طلاّب مهذّب و متدیّن را دستور داد که به مسجد مقدّس جمکران مشرّف شوند و در پشت بام مسجد، به صورت دسته جمعى، زیارت عاشورا را با صد سلام و صد لعن و دعای علقمه بخوانند و به حضرت موسی بن جعفر(ع)، حضرت ابوالفضل (ع) و حضرت علی اصغر(ع) متوسّل شوند و رفع گرانی و نزول باران را از خداوند متعال بخواهند.آن چهل طلبه طبق فرمان مرجعیّت اعلای شیعه، به میعادگاه عاشقان شرف یاب شدند. بعد از ادای نماز تحیّت و نماز حضرت بقیّةالله، أرواحنا فداه، و توسّل به ذیل عنایت فرمانروای جهان هستى، به پشت بام مسجد رفتند. آنگاه ختم زیارت عاشورا را، طبق دستور آن مرجع وارسته، انجام دادند و حوائج خود را با شفیع قرار دادن سه باب الحوائج، به درگاه حضرت احدیّت، عرضه داشتند و مسجد را به قصد قم ترک کردند. راه قدیمی مسجد جمکران، از طرف روستای جمکران بود. گروه چهل نفری طلاّب، هنوز به دهِ جمکران نرسیده بودند که درهای رحمت گشوده شد و باران رحمت، سیل آسا فرو ریخت و طلاّب، ناچار شدند که لباس های خود را درآورند، حتّی کفش های خود را به دست گرفتند، از میان سیلاب ها عبور کردند.4
آیت‌الله العظمی بهجت دربارة مسجد جمکران فرمود: «خود این مسجد افراد را راهنمایی می‌کند، کسانی که آنجا (مسجد جمکران) می‌روند، مسجد خودش آنها را راهنمایی می‌کند. چیزی خاص بیشتر از آنکه در زمینة مسجد جمکران بیان کرده‌اند ندارم که بیان کنم. همة مطالب مربوط به مسجد را بزرگان گفته‌اند یا در کتاب‌هایشان نوشته‌اند. منتهی حرف من این است که ما معتقدیم این مشاهد مبارکه و مساجدی نظیر مسجد جمکران مستغنی از معرفی هستند، ما بر این اعتقاد هستیم. اگر کسی بگوید رفتیم و چیزی در آنجا ندیدیم، به حسب ظاهر باید گفت از روی اعتقاد صحیح نرفته است یا برای امتحان رفته یا همین‌طوری رفته است. به هر حال بهترین معرف این اماکن خودشان هستند».5
تاکنون کتاب‌های بسیاری دربارة کرامات و معجزات رخ داده در مسجد جمکران نوشته شده و بخش بایگانی ثبت تشرفات مسجد نیز مملو از عنایاتی است که غالباً در سطح عمومی منتشر نشده و در همانجا مانده است. ولی با این حال، کم نبوده‌اند آن دسته از اطرافیان ما که در این مسجد به آرزوها و آمال خویش دست یافته و از شرّ مشکلات‌شان رهایی یافته‌اند. جا دارد از خود بپرسیم آیا آن مشکلات و بیماری‌ها به قدر غیبت امام عصر(ع) برای ما و بشریت، ضرر و زیان داشته است. عجیب است که برخی از ما برای حلّ مشکلات کوچک و ناچیز خویش حاضرند چهل هفته را به مسجد مقدس جمکران شرفیاب شوند و تا برطرف شدن کامل مشکل خویش فریاد توسل برآورند امّا دعا برای فرج امام زمان که پیش از هرکس دیگری مایة فرج ماست، تنها لقلقه زبان ما بوده و هیچ‌گاه به طور جدی از غیبت امام زمان خویش ملول نگشته‌ایم؛ آیا وقت آن نشده که از صمیم دل در جمکران درخواست کنیم که: «اللّهمّ عجّل لولیّک الفرج».
پی نوشت‌ها:

1. انوار المشعشعین، ج 1، ص 453.
2.گنجینة آثار قم، ج 2، ص 672.
3. ر.ک: مهدی پور، علی اکبر، اماکن منتسب به امام زمان(ع)
(1: جمکران)، فصلنامه انتظار، ش5.
4. مسجد مقدّس جمکران، ص 40؛ زیارت عاشورا و آثار شگفت، ص55 .
5. ملاقات برادران امور فرهنگی مسجد مقدّس جمکران با ایشان در مورخه 6/8/78، در بیت معظم له.

سرداب سامرا

از بررسی کاربردهای گوناگون واژة سرداب در لغت و عرف عامه مردم به خوبی معلوم می‌شود که این کلمه در کتاب‌های لغت و اصطلاح رایج در زبان اغلب مردم در طول تاریخ به یک معنی به کار می‌رود. توضیح آنکه سرداب و سردابه به خانه‌ای گفته می‌شود که آن را در زمان‌های سابق ـ به ویژه در مناطق گرمسیر ـ در آن موقع که هنوز وسایلی چون کولر، پنکه، یخچال و... ساخته نشده بود، در زمین می‌ساختند تا در ایام بسیار گرم تابستان از طریق سکونت در آنجا از گزند گرما در امان باشند و به وسیله قرار دادن اغذیه و اشربة فاسد شدنی در این مکان، از فاسد شدن آنها جلوگیری نمایند. مرحوم دهخدا دراین‌باره می‌نویسد:
سرداب خانه‌ای را گویند که در زمین سازند، خانه‌ای که در زیرزمین سازند تا در گرما به آن پناه برند و آب در آنجا نگاه دارند تا سرد بماند...1
سرداب غیبت

متوکل عباسی نسبت به شیعیان و دوستداران اهل‌بیت(ع) بسیار سخت‌گیری می‌کرد. تاریخ‌نگاران نقل می‌کنند که هیچ‌کس مثل متوکل به گماردن جاسوس و جمع‌آوری اخبار مناطق گوناگون اهتمام نداشت. وقتی جاسوسان وی و فرماندار نظامی مدینه، عبدالله بن محمد هاشمى، در مورد فعالیت‌های سیاسی امام هادی(ع) و نفوذ معنوی او در بین مردم و به ویژه شیعیان گزارش‌هایی به متوکل دادند او بسیار نگران شد؛ زیرا شرایط به گونه‌ای نبود که بتواند آن حضرت را به زور به زندان یا تبعید بفرستد یا جلوی فعالیت‌های او را بگیرد؛ از این رو به حیله و نیرنگ متوسل شد و به ظاهر نامه محبت‌آمیزی به امام هادی(ع) نوشت و او را به سامرا دعوت کرد.
آن‌گاه بدون معطلی یحیی بن هرثمه را با سیصد سرباز مأمور کرد که امام هادی(ع) را به همراه خانواده به سامرا، مرکز خلافت عباسى، منتقل نماید تا در سامرا از هر جهت بتواند آن حضرت را زیر نظر داشته باشد. به این ترتیب حضرت هادی(ع) در سال 236ق. به سامرا برده شد و بیش از بیست سال در بدترین شرایط، تحت‌نظر دژخیمان عباسی در شهر سامرا زندگی کرد و در نهایت با توطئه‌ای که متوکل چیده بود در سال 254ق. به شهادت رسید و جنازه مطهر آن حضرت در همان خانه مسکونی خودشان به خاک سپرده شد.
پس از شهادت امام هادی(ع) حضرت عسکری(ع) در همان خانه‌ای که پدر بزرگوارشان در آنجا زندگی می‌کردند سکونت گزیدند.
دربارة سرداب دو دیدگاه وجود دارد:
بسیاری بر این باورند با توجه به شرایط جغرافیایی منزل، همانند دیگر خانه‌ها از ابتدا این سرداب با همین عنوان و کارکرد وجود داشته است؛
برخی مانند مرحوم علامه عسکری بر این باور بوده اند که شهرهایی مانند سامرا و شهرری با گذر ایام به واسطه اختلاف ارتفاع پدیدار شده شهرهای جدید روی شهرهای قدیم ساخته می‌شده اند. بنای شهر جدید روی شهر قدیم باعث می‌شود که خانه‌های مسکونی شهر قدیمی کارکرد سردابی شهرهای جدید را پیدا کند. بنا بر این نظر، سرداب مورد بحث ما همان منزل مسکونی ائمه(ع) بوده که با ساخت شهر جدید چون در ارتفاع پایین‌تری قرار گرفته به مانند سرداب به نظر می‌آید.
هرکدام از دو نظر فوق را بپذیریم بنا بر گزارش‌های مسلم تاریخی و روایات معتبر متعدد تعداد قابل توجهی از تشرفات به محضر امام عصر(ع) تا آغاز غیبت کبرا و خصوصاً در دوره حیات امام عسکری(ع) در این خانه و سرداب شریف انجام گرفته است؛ از آن جمله‌اند: دیدار علی بن بلال، احمد بن هلال، محمد بن معاویه بن حکم و...
خانه امام عسکری(ع) از آن جهت که محلّ سکونت و عبادت سه نفر از امامان شیعه یعنی امام هادى، امام حسن عسکری و امام مهدی(ع) بوده همواره در طول تاریخ مورد توجه و احترام مردم واقع شده است. علاوه بر آن به شهادت اسناد معتبر تاریخى، قبر بیش از بیست و دو تن از امام‌زادگان نیز در آن محل واقع شده که این امر در نوع خود نشانگر اهمیت و ارج این مکان شریف در نزد اولیای الهی است و از همین‌رو هماره مورد احترام شیعیان بوده است.
یکی از مهم‌ترین علل تحت نظر قرار گرفتن امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) دستیابی به حضرت مهدی(ع) بود؛ چون خلفای عباسی از طریق ده‌ها روایت ـ که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده بود ـ خبر داشتند که فرزند حضرت عسکری(ع)، امام مهدی(ع) بساط حکومت‌های جائر و غاصب را در هم خواهد پیچید و به ستمگری و ظلم پایان خواهد داد. از این‌رو همیشه در کمین بودند تا به محض تولد فرزند امام عسکری(ع) او را دستگیر نموده، به شهادت برسانند. اما مشیّت الهی آن بود که جریان تولد حضرت مهدی(ع) همانند تولد حضرت موسی(ع) به صورت نهانی در نزدیکی کاخ فرعون واقع گردد، بدون آنکه فرعون و دژخیمان او از این واقعه بویی ببرند. با این وجود تلاش برای دستیابی به حضرت مهدی(ع) همچنان ادامه داشت. حتی سال‌ها پس از شهادت امام حسن عسکری(ع) خلفای عباسی منزل امام عسکری(ع) را زیرنظر داشتند و گاهی به طور ناگهانی به آنجا یورش می‌بردند تا بلکه بتوانند حضرت مهدی(ع) را دستگیر کنند؛ زیرا در جریان شهادت امام عسکری(ع) وقتی امام مهدی(ع) عموی خود ـ جعفر ـ را از نماز خواندن بر پیکر امام عسکری(ع) باز داشتند و خود بر پیکر آن حضرت نماز خواندند تقریباً بر همگان معلوم شد که امام مهدی(ع) علی‌رغم مراقبت‌های دژخیمان عباسی متولد شده‌اند و هم‌اکنون جانشینی حضرت عسکری(ع) را برعهده دارند. بنابراین، پس از شهادت امام یازدهم نه تنها از شدت تعقیب و جست‌وجوی عوامل حکومت کاسته نشد بلکه به جهت احساس خطر بیشتر بر شدت این کار افزوده شد. در یک مورد معتضد (شانزدهمین خلیفه عباسی) عده‌ای از سربازان خود را از بغداد به سامرا فرستاد تا به طور ناگهانى، در فرصتی مناسب در حالی که اطراف خانه امام عسکری(ع) را به محاصره در می‌آورند به داخل منزل یورش ببرند و اگر حضرت مهدی(ع) را در آنجا یافتند دستگیر نمایند. وقتی سربازان خلیفه وارد حیاط خانه امام عسکری(ع) شدند و بخش‌های مختلف خانه را مورد بررسی قرار دادند به در سرداب منزل رسیدند، از صدای تلاوت قرآن که به گوش می‌رسید متوجه شدند که امام مهدی(ع) در سرداب مشغول تلاوت قرآن هستند. با مشاهده این کار آنجا را به طور کامل به محاصره خود درآوردند و در پشت در سرداب منتظر ماندند تا موقع خارج شدن آن حضرت او را دستگیر نمایند. مدتی بعد امام(ع) در جلو چشم سربازان خلیفه از سرداب بیرون آمدند و آنجا را ترک کردند بدون اینکه حتی یک نفر از سربازان جرئت پیدا کنند تا کاری انجام دهند.
وقتی که امام(ع) کاملاً از دید سربازان دور شدند فرماندة نیروهای خلیفة عباسی به نیروهای خود دستور داد تا وارد سرداب شوند و امام(ع) را دستگیر نمایند. سربازها به او گفتند: مگر ندیدید که او از سرداب خارج شد و از مقابل شما عبور کرد و از خانه خارج شد؟ به محض شنیدن این خبر فرماندة دژخیمان عباسی در حالی که بسیار آشفته و نگران شده بود گفت: من کسی را ندیدم اگر شما او را دیدید چرا دستگیرش نکردید؟ آنها در پاسخ گفتند: ما گمان می‌کردیم که خود شما او را می‌بینید و لزومی نمی‌بینید که او را دستگیر کنیم در نتیجه ما هم هیچ‌گونه عکس‌العملی نشان ندادیم.2
از این تاریخ به بعد سرداب امام حسن عسکری(ع) به سرداب غیبت مشهور شد. این در حالی بود که سال‌ها پیش از آن؛ یعنی در سال 260ق. به دنبال شهادت حضرت عسکری(ع) دوران غیبت صغرا شروع شده بود.3
دشمنان امام عصر(ع) در دورة معاصر که همراه با اشغالگران اروپایی و آمریکایى، گستاخی و جسارتی افزون یافته اند در کنار دیگر جنایات جانسوز و بی‌رحمانه خود، طیّ دو نوبت بمب گذاری به تخریب این مکان نورانی همت گماشتند و تا حدّ زیادی به خواسته پلید خود دست یافتند. بنای سرداب پیش از این بمب‌گذاری‌ها و تخریب، دارای سه قسمت عمده به شرح زیر بود:
یک غرفة شش ضلعى، یک غرفه مستطیل کوچک و یک غرفه به شکل مستطیل بزرگ. توضیح بیشتر آنکه غرفة مستطیل بزرگ در میان مردم به «مصلای مردان» و غرفه مستطیل شکل کوچک به «مصلای بانوان» معروف بود. این بخش‌ها با دو راهرو بلند و طولانی به یکدیگر مربوط می‌شدند؛ یعنی یک راهرو طولانی مصلای مردان و مصلای زنان را به هم وصل می‌کرد و یک راهرو طولانی دیگر بین مصلای مردان و غرفه شش ضلعی وجود داشت.
همچنین این بخش‌های سه‌گانه هر یک از طریق روزنه‌ای کوچک و طولانی که از قسمت‌های فوقانی دیوار آغاز شده تا پایین‌ترین حدّ دیوار بیرونی مسجد جامع امتداد می‌یابد و نور و هوا دریافت می‌کرد.
پلکانی که راه ورود و خروج سرداب بود و به غرفه شش ضلعی منتهی می‌شد، دارای بیست پله بود. ورودی این پلکان و سرداب در داخل ساختمان مسجد و بر دیواری قرار گرفته بود که ورودی نمازخانه نیز در آن واقع بود.
طول مصلای مردان پنج متر و هشتاد سانتیمتر و عرض آن سه متر و پنجاه سانتی‌متر بود در ضمن طول مصلای زنان چهار متر و شصت سانتی‌متر و عرض آن سه متر بود. طول راهرویی که مصلای مردان و زنان را به هم مربوط می‌ساخت چهار متر بود.
طول روزنه‌ای که نور غرفه شش ضلعی را تأمین می‌کرد حدود شش متر و طول روزنه‌ای که نور مصلای زنان را تأمین می‌کرد چهار متر و پنجاه سانتی‌متر بود. در انتهای غرفه مستطیل شکل یعنی انتهای همان مصلای مردان، یک در چوبی که معروف به باب غیبت بود وجود داشت، در پشت این در اتاق کوچکی قرار داشت که طول آن یک مترو پنجاه سانتی‌متر بود. این اتاق به نام محل غیبت شهرت پیدا کرده که در حقیقت بخش مکمل غرفه مستطیل شکل بزرگ محسوب می‌شد و در جلوی آن حفاظ مشبکی بود که آن را از بقیه غرفه جدا می‌کرد. چاه معروف به چاه غیبت هم در گوشه‌ای از همین اتاق قرار داشت.
اشاره به این نکته نیز خالی از فایده نیست که این سرداب در جهت غربی صحن عسکریین(ع) به سمت شمال واقع شده و در طول تاریخ اصلاحات و تعمیرات زیادی در آن انجام گرفته است. همیشه در موقع تعمیر و ترمیم بارگاه عسکریین(ع) در ساختمان سرداب نیز تغییرات و اصلاحاتی به عمل آمده است؛ به عنوان مثال در زمان‌های گذشته، از داخل بارگاه عسکریین(ع) از کنار مرقد حضرت نرجس خاتون به سرداب می‌رفتند و این وضع به همین صورت تا سال 1202ق. ادامه داشت و در این سال احمد خان دنبلی برای سرداب راهی جداگانه از طرف شمال باز کرد و راه سرداب از طرف روضه عسکریین(ع) را مسدود نمود و صحن سرداب را جداگانه ساخت که تقریباً از یک فضای بزرگی به طول 60 متر و عرض 20 متر برخوردار است.
بنابراین اگر در کتاب‌هایی چون «مزار» شهید اوّل اعمال و دعاهای مربوط به زیارت این سه امام در یک مکان ذکر شده است؛ علت آن است که در زمان سابق راه سرداب نیز از پشت حرم عسکریین(ع) در یک ساختمان بوده است، لذا پس از زیارت عسکریین(ع) بلافاصله زیارت امام زمان(ع) و سپس زیارت حضرت نرجس خاتون ذکر شده است.
در هرحال این سرداب در طول تاریخ به اندازه‌ای مورد توجه مردم بوده است که در آن آثار ارزشمندی از منبت‌کاری و کاشی‌کاری و سایر هنرهای معماری به کار رفته است. از جمله این اشیا، درِ چوبی نفیسی است که از دوران خلافت عباسیان به جای مانده است و از ویژگی‌های هنری و تاریخی ارزشمندی برخوردار است.
دشمنان مکتب تشیع در طول تاریخ، گاه از سر جهالت و گاه به خاطر عنادی که با اهل‌بیت(ع) داشتند، با به کارگیری عوامل خود، از راه جعل افسانه‌های خیالی و بی‌اساس و نسبت دادن آن به شیعیان، اصل مکتب تشیع را زیر سؤال ببرند و پیروان آن را مورد تمسخر و استهزا قرار دهند. ابن خلدون در این زمینه می‌نویسد:
«غلو کنندگان شیعه مخصوصاً دوازده امامی‌ها می‌پندارند: دوازدهمین امامشان که محمدبن حسن العسکری است که از او به لقب مهدی یاد می‌کنند، داخل سرداب خانه‌شان در شهر حله متولد شد و در حالی که در آغوش مادرش مخفی بود غائب گشت و او در آخرالزمان ظهور و زمین را از عدل و داد پر می‌کند...4
و در ادامه گفتارش اضافه می‌کند که:
... شیعیان هم‌اکنون نیز بعد از نماز مغرب جلو در این سرداب، با اسب‌های آماده جمع می‌شوند واو را به اسم صدا می‌زنند که: ای سرور ما اکنون ما آماده‌ایم ظهور کن...!!!»
ب) میرزا حسین نوری طبرسی در «کشف الاستار» می‌گوید:
«ابن خلکان در تاریخ خودش می‌نویسد: شیعیان در انتظار امامشان که او را مهدی می‌نامند به سر می‌برند و معتقدند او در مقابل چشم مادرش در سن چهار یا پنج یا نه سالگی داخل سرداب شده و در آنجا نهان گشته است و در آخرالزمان از همانجا ظهور خواهد کرد...»5
د) ابن تیمیّه هم مشابه این عقیده را داشته و همین مستمسک وهابیان برای ضربه به شیعه وآثار اهل‌بیت(ع) شده است.6
همان طور که دیدیم شیعیان این مکان را محل آغاز غیبت نمی‌دانند و از آن جهت برای آنان مورد احترام بوده که خانة سه امام معصوم(ع) و محل سکونت و عبادت ایشان بوده است. نه تنها شیعیان در اطراف این چاه، انتظار نمی‌کشند که اساساً محلّ ظهور را بنا برروایات متواتر و مکرر با کیلومترها فاصله از این چاه در باشرافت‌ترین نقطة روی زمین و کنار کعبه می‌دانند. حتی یک روایت در تمام منابع شیعی نمی‌توان یافت که آن چاه را محل سکونت امام معرفی کند و حتی درباره دورة غیبت کبرا نیز دربارة محلّ سکونت ایشان روایات و گزارش‌های بسیاری وجود دارد که احتمال سکونت آن حضرت را در سرداب به صفر می‌رساند؛ البته این را نمی‌توان منکر شد که شرافت این مکان و انتساب آن به پدر و جدّ امام زمان(ع) می‌تواند دلیل قابل توجهی برای حضور ایشان در نوبت‌های زیاد و زمان‌های نامشخص باشد و شاید بر همین اساس بوده که تشرفات زیادی در این مکان اتفاق افتاده و این مکان را از جمله مکان‌هایی قرار داده که بیش از دیگر بناها و اماکن شرف پذیرایی از آن وجود نازنین یافته است. اطلاعات رسمی و مستندی از سرنوشت این بنای شریف و بازسازی‌ها در دسترس نگارنده نبوده لیک همگان امیدواریم با بازگشایی مجدد حرم شریف عسکریین(ع) آثاری از این یادگار مهم و بی‌نظیر امام عصر(ع) برای شیعیان باقی مانده باشد.7
پی‌نوشت‌ها:

1 . لغت‌نامه، ج 9، ص 13586.
2 . بحارالانوار، ج52، صص53-52.
3 . این واقعه در زمان معتضد که در سال 279ق. حکومت را به دست گرفته بود اتفاق افتاده است؛ یعنی حداقل نوزده سال پس از آغاز دوره غیبت صغرى...
4 . مقدمه ابن خلدون، صفحه 157.
5 . کشف الاستار، ص210.
6 . الصواعق المحرق، ص100.
تفصیل این مطلب را به قلم آقای سید صادق سید نژاد در ماهنامه موعود شماره 37 بخوانید.